Η κατάθλιψη ως ψυχική διαταραχή και η αντιμετώπιση της μέσα από την ορθόδοξη πατερική ψυχοθεραπεία. Μέρος Β΄

Η κατάθλιψη ως ψυχική διαταραχή και η αντιμετώπιση της μέσα από την ορθόδοξη πατερική ψυχοθεραπεία.

Μέρος Β΄

Φαίνεται μέσα από τα κείμενα των Πατέρων η διαχρονικότητα των θέσεων τους η οποία αγγίζει τον σύγχρονο άνθρωπο και δίνει τρόπους αντιμετώπισης των σύγχρονων προβλημάτων.  Αναφέραμε στο προηγούμενο τεύχος ότι οι λύσεις για την αντιμετώπιση της αθυμίας –κατάθλιψης είναι κυρίως πνευματικές. Βασική προϋπόθεση είναι η θέληση του ανθρώπου να θεραπευτεί από την ψυχική διαταραχή που προκαλεί η κατάθλιψη.

 Οι πατέρες τοποθετούν ως πρώτο θεραπευτικό μέσο την προσευχή η οποία συνοδεύεται από την υπομονή. Η προσευχή είναι αυτή που δεν επιτρέπει στους λογισμούς να εισβάλουν στη σκέψη του ανθρώπου. Η προσευχή –ως άμεση επικοινωνία με το Θεό-δηλώνει την εμπιστοσύνη της υπάρξεως του ανθρώπου στα χέρια του Θεού. Δίνει δύναμη στον άνθρωπο και τον προστατεύει από την επίδραση του διαβόλου. Μάλιστα οι Πατέρες πολύ συχνά συμβουλεύουν να καταφεύγουμε στην  προσευχὴ του Ἰησοῦ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησον μὲ» που εμφανίζει πολλά πλεονεκτήματα στο συγκεκριμένο πεδίο. Από τη μια πλευρά, εξαιτίας της σύντομης διατύπωσης της, μπορεί να αντικρούει αμέσως την προσβολή του νου και να τον κρατά σε εγρήγορση και από την άλλη πλευρά επιτρέπει να συμβαδίζει με τη νήψη και να αποτελεί ισχυρή δύναμη εναντίον των λογισμών –σκέψεων και των υποκινητών τους, όπως λέγει ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναϊτης.

Με την προσευχή ο άνθρωπος ζητά και λαμβάνει τη Χάρη που τον βοηθάει και με την οποία νικάει τους λογισμούς. Όπως αναφέρει ο Άγιος Φιλόθεος Σιναϊτης «φωνούμενος ὁ Ἰησοῦ, ἐκδιώκει δαίμονας σὺν φαντασίαις αὐτῶν». Χωρίς την προσευχή ο άνθρωπος θα παρέμενε εγκλωβισμένος στις δικές του δυνάμεις, τις ανεπαρκείς, να του εξασφαλίσουν  τη νίκη απέναντι σε τόσους πανούργους αντιπάλους. Ο Άγιος Ησύχιος ο Ιεροσολυμίτης φθάνει να επιβεβαιώσει ότι «Ἀδύνατόν [ἐστιν] ἐκδιώξαι προσβολὴν λογισμοῦ πονηροῦ, χωρὶς ἐπικλήσεως Ἰησοῦ Χριστοῦ»(Ἡσύχιος Ἱεροσ. Περὶ νήψεως). Πραγματικά με την προσευχή, ο άνθρωπος παίρνει την απαραίτητη βοήθεια από τον Θεό, η παντογνωσία του οποίου ματαιώνει τις πανουργίες των δαιμόνων και η παντοδυναμία εκμηδενίζει την ισχύ τους. Ο Άγιος Βαρσανούφιος συμβουλεύει: «Πρόσελθε τὼ Κυρίω κατ’ αὐτῶν [δηλαδὴ ἐναντίον τῶν ἐχθρικῶν σκέψεών σου]ῥιπτὼν ἐνώπιον Αὐτοῦ τὴν ἀδυναμία σου καὶ Αὐτὸς δύναται οὐ μόνον ἀποστήσαι, ἀλλὰ καὶ καταργῆσαι αὐτοὺς»(Βαρσανούφιος Ἐπιστολὴ). Μόνο με την προσευχή έχει ο άνθρωπος τη δυνατότητα όχι απλώς να απωθεί αλλά και να καταστρέφει τον έξωθεν λογισμό. Η προσευχή μόνο μπορεί να καθαρίσει πλήρως την καρδιά, δηλαδή «τοῦ πάθους τὴν σημασίαν καὶ κίνησην νεκροὺν ἀγωνίζεσθαι»(Ἀγ. Μᾶρκος Ἐρημίτης, Πρὸς Νικόλαον) και να σβήσει πλήρως τα ίχνη που οι λογισμοί της αφήνουν αναπόφευκτα μετά το πέρασμά τους. Ιδιαίτερα όταν ο άνθρωπος αφεθεί σε συνομιλία μαζί τους και τους αναμίξει με τους δικούς τους λογισμούς (Φιλόθεος Σιναϊτης, Κεφάλαια Νηπτικά). Να γιατί με την προσευχή και ειδικότερα με την προσευχή του Ιησού, «τὸν οἶκον ἡμῶν τῆς καρδίας» φιλοκαλούμε και σαρώνουμε, σύμφωνα με τον Άγιο Ησύχιο Ιεροσολυμίτη, ωσότου βρούμε σε αυτή τέλεια υγεία.

Ωστόσο η επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου απαιτεί πολλή υπομονή. Η εντολή περί υπομονής εμφανίζεται πολύ συχνά δίπλα σε εκείνη της νήψης και της προσευχής σαν να πρόκειται για κάποια απαραίτητη στάση και νοοτροπία ώστε να έχει θετική κατάληξη ο αγώνας κατά των λογισμών. Σημειώνουν οι Πατέρες ότι ο αγώνας ενάντια στους λογισμούς είναι συνεχόμενος και αδιάληπτος οπότε η υπομονή αποτελεί βάση για την έναρξη και τη συνέχιση του αγώνα. Μια υπομονή που οπλίζεται συνεχώς από την παρουσία του Θεού στη ζωή του ανθρώπου. Ο άνθρωπος οφείλει να προσεύχεται για να είναι υπομονετικός.

Η προσευχή, η υπομονή, η νήψη και τα συνακόλουθα τους εμφανίζονται μέσα στην Πατερική γραμματεία ως η προϋπόθεση κάθε πνευματικής προόδου και καταρχήν της πνευματικής θεραπείας του ανθρώπου από την αθυμία –κατάθλιψη. Αποτελούν σύμφωνα με τον Άγιο Φιλόθεο Σιναϊτη τα «σωτήρια φάρμακα τῆς ψυχῆς»(κεφάλαια νηπτικά, 14).  Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος γράφει σχετικά: «ὁ πλοῦτος καὶ ἡ ὑγεία τῆς ψυχῆς ἐκ τῆς νήψεως καὶ τῆς ἐπιμελείας συνίσταται»(Λόγος 38). Μέσα από την προσευχή και την υπομονή και τα συνακόλουθα τους ο νους «ἔρχεται εἰς τὴν ἴδια πάλιν τάξιν» ξαναβρίσκει την φυσιολογική κατάστασή του και τη φυσική θέση του. Για την ενίσχυση όμως του αγώνα ενάντια στις σκέψεις που οδηγούν στις ψυχικές διαταραχές επιβάλλεται η συμμετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας και μάλιστα στα δύο βασικά, το μυστήριο της Μετανοίας (εξομολόγηση) και το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Με τον τρόπο αυτό οι πατέρες θεραπεύουν τα ψυχικά νοσήματα συμβουλεύοντας επικουρικά και την σωματική άσκηση, ούτως ώστε υγιής η ψυχή να κατοικεί σε ένα υγειές ναό που είναι το σώμα.-