Ελευθερία: Ένα μεγάλο μυστήριο!

Ελευθερία: Ένα μεγάλο μυστήριο!

Αρχιμ. Νεκτάριος Μητροπουλος

Η Ελευθερία είναι ένα μεγάλο μυστήριο. Δηλαδή είναι κάτι που δεν χωρά στο μυαλό μας.

Σε μια συνέντευξη στο Βήμα η συγγραφέας Ντόρις Λέσινγκ παρατηρεί:

­ Ποιο είναι πιο σημαντικό στη ζωή: οι επιρροές ή οι επιλογές μας;

«Συγγνώμη που σας διακόπτω, αλλά πώς μπορεί να ξεχωρίσει κανείς αυτά τα δύο; Με ποια λογική μπορεί το ένα να είναι σημαντικότερο από το άλλο στη ζωή; Νομίζω άλλωστε ότι ελάχιστα πράγματα αποτελούν επιλογές μας σε αυτή τη ζωή. Τις περισσότερες αποφάσεις που παίρνουμε τις καθορίζει είτε η κοινωνία είτε ο τρόπος που μεγαλώνουμε. Στην ουσία δεν είμαστε ελεύθεροι. Είμαστε πάντα διαθέσιμοι να αγωνιστούμε για να αποκτήσουμε την ελευθερία μας, αλλά σχεδόν ποτέ δεν φτάνουμε στην ελευθερία. Ισως επειδή η ανάγκη μας να ζήσουμε ως μέλη μιας κοινωνίας είναι μεγαλύτερη από την ανάγκη μας να ζήσουμε ελεύθεροι. Σπάνια έχουμε τα περιθώρια να κάνουμε επιλογές ως μέλη μιας κοινωνίας. Η κοινωνία τις περισσότερες φορές επιλέγει για εμάς».

­ Πώς μπορεί να συνεχίσει να αγωνίζεται κανείς για την ελευθερία αν δεχτούμε αυτό που λέτε; Αν κατάλαβα καλά, για εσάς σε μια κοινωνία ελευθερία δεν μπορεί να σημαίνει ελευθερία των επιλογών;

«Καταλαβαίνω πού θέλετε να το πάτε... Νομίζω όμως ότι όσο μεγαλώνεις και βλέπεις σε πόσες περιπτώσεις οι επιλογές σου δεν βασίστηκαν στην ελευθερία της βούλησής σου αλλά στις επιρροές που είχες δεχτεί ως άτομο, απελευθερώνεσαι ολοένα και περισσότερο. Γιατί την επόμενη φορά θα αρνηθείς να ακολουθήσεις τον ίδιο δρόμο. Συνειδητοποιείς ποια είναι τα μοντέλα που προσπάθησαν να σου επιβάλουν και ξέρεις πλέον πώς να ξεφύγεις. Παρ' όλα αυτά επιμένω: κανένας δεν είναι ελεύθερος στην κοινωνία που ζει. Αυτό είναι ένα γεγονός... Δυστυχώς όλοι κουβαλάμε τις επιρροές του παρελθόντος μας, της ανατροφής μας, όλων αυτών που μας έχουν συμβεί. Και αν κάποια στιγμή καταφέρουμε να αισθανθούμε ελεύθεροι, είναι δύσκολο να συντηρήσουμε μέσα μας αυτό το συναίσθημα. Αρκεί να παρατηρήσει κανείς αυτά που συμβαίνουν γύρω του για να δει πόσο εύκολα μπορεί να καταπατηθεί η ελευθερία ενός ανθρώπου. Δεν σας κρύβω ότι συχνά σκέφτομαι πως στην πραγματικότητα ίσως να μην αρέσει και πολύ στους ανθρώπους να νιώθουν ελεύθεροι. Η ανελευθερία συχνά μας βολεύει και γι' αυτό και αναζητούμε συνεχώς φιγούρες που να μπορούν να μας επιβληθούν και να μας πούνε τι πρέπει να κάνουμε. Αν δεν είναι έτσι, πώς εξηγείτε την αδυναμία μας να επιλέξουμε τους κατάλληλους ανθρώπους για να μας κυβερνήσουν ως ελεύθερα όντα; Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι επιλέγουμε πάντα τους λάθος πολιτικούς, τους λάθοςκαθοδηγητές;».

­ Πώς το εξηγείτε εσείς αυτό;

«Δεν μπορώ να το εξηγήσω παρά μόνο έτσι όπως σας είπα πριν... Ο άνθρωπος δεν θέλει την ελευθερία του. Δεν τη θέλει γιατί τον βολεύει περισσότερο κάποιος άλλος να παίρνει την ευθύνη της επιλογής; Δεν τη θέλει γιατί δεν την αντέχει ή δεν έχει τι να την κάνει; Δεν ξέρω τι να σας πω. Απλώς βλέπω αυτό να επαληθεύεται από την ίδια την ιστορία. Σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας πάντα κάποιος λέει στους ανθρώπους τι πρέπει να κάνουν ­ ένας ηγέτης ή η Εκκλησία. Ετσι είναι φτιαγμένος ο άνθρωπος. Ψάχνει να βρει αυτούς που θα του υποδείξουν τι πρέπει να κάνει. Η ιδέα να είμαστε ελεύθεροι για να μπορούμε να κάνουμε τις επιλογές μας μάς φαίνεται σχεδόν ανυπόφορη» 

Σε ένα μεγάλο ποσοστό, «οι φιγούρες που να μπορούν να μας επιβληθούν και να μας πούνε τι πρέπει να κάνουμε» παλαιότερα ανήκαν στον χώρο της θρησκείας. Στον μύθο του Μεγάλου Ιεροεξεταστού μελετά το θέμα αυτό σε μεγάλο βάθος ο Ντοστογιέφσκυ, όπου επίσης παρουσιάζει την διδασκαλία και την στάση του Ιησού Χριστού απέναντι στην ανθρώπινη ελευθερία.

Στις μέρες μας βέβαια οι θρησκείες είναι κάπως στην άκρη και υπάρχουν πλήθος αντικαταστάτες, που μετά την αποτυχία των πολιτικών είναι ειδικοί, επιστήμονες, καλιτέχνες, μέχρι και αθλητές που λειτουργούν «ως φιγούρες που να μπορούν να μας επιβληθούν και να μας πούνε τι πρέπει να κάνουμε».

Παρατηρώντας εν Χριστώ την Ελευθερία πρέπει να επισημάνουμε τα εξής:

α. Δεν είναι δυνατόν ο άνθρωπος να κατανοήσει πλήρως την ουσία της Ελευθερίας. Εν Χριστώ δεν είναι κανείς παντογνώστης. Στα όρια αυτής της ζωής, απάντηση δεν υπάρχει.

β. Στο φαινομενολογικό επίπεδο παρατηρούμε ότι η Πρόνοια του Θεού συγκαταβαίνει και ανέχεται την αδυναμία του ανθρώπου να βιώσει πλήρως την Ελευθερία του καί συλλειτουργεί με τίς «διάφορες φιγούρες που να μπορούν να μας επιβληθούν και να μας πούνε τι πρέπει να κάνουμε», έτσι ώστε η ζωή των ανθρώπων να βρίσκει διεξόδους. Βέβαια δέν έχουν όλες οι φιγούρες την ίδια ποιότητα. Αυτό όμως εμπίπτει στην κρίση του κάθε ανθρώπου προσωπικά.

Όταν 80.000 άνθρωποι σε ένα γήπεδο ουρλιάζουν για χάρη κάποιας ομάδας, δεν πρέπει να φαντασθούμε ότι ο Θεός είναι μακριά από εκεί, καθ' όσον ο Χριστός γεννήθηκε σε φάτνη αλόγων. Πως λοιπόν δεν θα καταδεχθεί τις καρδιές κάποιων που πετάν στα ουράνια γιατί ένα στρογγυλό αντικείμενο περισυλλέχθηκε μέσα από κάποια δίχτυα;

Πόσο δε περισσότερο θα καταδεχθεί αυτούς που αφοσιώνονται στα πλαίσια κάποιας θρησκείας; Τι δε να πούμε αν αυτή η θρησκεία είναι αυτή που μας φανέρωσε ο Ίδιος; Κι' αν έχει δαιτηρηθεί σχεδόν ίδια όπως μας την παρέδωσε;

γ. Εν Χριστώ όμως βιώνει κανείς την Ελευθερία. Ελευθερία εν Χριστώ είναι να είσαι Αυτός που αγαπάς. Πολλά τα εμπόδια, πολύ περισσότερα από αυτά που διακρίνει η Ντόρις Λέσινγκ. Δεν είναι ελευθερία από κάτι. Είναι μια εντελώς θετική κατάσταση. Τότε εξαφανίζεται το ερώτημα, τί είναι Ελευθερία. Είναι αυτό που, κατά Χάρη, είμαι. Δυστυχώς αυτό κρατάει λίγο και μετά πάλι αναρωτιέσαι τί είναι Ελευθερία. Τώρα όμως ξέρεις ότι υπάρχει απάντηση. Και προσδοκάς την επόμενη συνάντηση μαζί Της.